Wiadomości / Atrakcje Śląska Żory  

Industriada 2023 - 10 najciekawszych obiektów na Szlaku Zabytków Techniki

  • Dodano: 2023-06-16 12:00:00

To już 14 lat, kiedy możemy wspólnie świętować na Szlaku Zabytków Techniki, podczas największego w tej części Europy festiwalu kultury przemysłowej. Już 17 czerwca odbędzie się tam kolejna edycja Industriady. Sprawdźcie naszą listę 10. najciekawszych Zabytków Techniki w naszym regionie.

Szlak Zabytków Techniki

Szlak Zabytków Techniki to tematyczny, szlak turystyczno-kulturowy, który łączy obiekty związane z kulturą dziedzictwa przemysłowego województwa śląskiego. Obecnie w jego skład wchodzi 40 obiektów. Szlak ten prezentuje najważniejsze i najciekawsze pod względem walorów turystycznych, historycznych i architektonicznych obiekty przemysłowe w regionie śląskim.

Obiekty znajdujące się na Szlaku związane są z tradycją górniczą, hutniczą, energetyką, kolejnictwem, łącznością, włókiennictwem, produkcją wody oraz przemysłem spożywczym. Szlak Zabytków Techniki jest najbardziej interesującą trasą turystyki industrialnej w Polsce. Jako jeden z głównych markowych produktów turystycznych województwa śląskiego charakteryzuje region na turystycznej mapie kraju.


Industriada 2023

Już 17 czerwca odbędzie się tam kolejna edycja Industriady. Z tej okazji przedstawiamy kilka zabytków, które warto odwiedzić:

 

 


ZABRZE - Sztolnia Królowa Luiza
 


 

Sztolnia Królowa Luiza obejmuje zachowane obiekty i wyrobiska "Królowa Luiza” i Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną. Obecnie można zwiedzać rozbudowaną strefę naziemną, położoną przy Szybie "Carnall”. Obejmuje ona zabytkową Łaźnię Łańcuszkową kopalni "Królowa Luiza”, 100-letnią parową maszynę wyciągową, pierwszą podziemną trasę turystyczną wiodącą przez Sztolnię oraz dwie wystawy tematyczne: "Kopalnia Edisona” i "Niezwykła historia”, opisujące losy największej ze śląskich kopalń oraz dzieje elektryfikacji i modernizacji rodzimego górnictwa węglowego. Możliwe jest także wejście na 31-metrową wieżę szybu "Carnall”. Trasy turystyczne obejmują podziemia kopalni Królowa Luiza oraz podziemia Sztolni Królowa Luiza, w tym część to trasa wodna.

LOKALIZACJA: ulica Wolności 410, 41-800 Zabrze

Dokładny program Industriady 2023 w Zabrzu znajdziecie TUTAJ.

 

CHORZÓW - Szyb Prezydent


Zabudowania dawnej kopalni węgla kamiennego - Szyb "Prezydent” w Chorzowie zaliczają się do najważniejszych zabytków architektury i techniki górniczej na Górnym Śląsku. Ewenementem na skalę europejską jest wieża wyciągowa, zbudowana w unikatowej technologii żelbetowej w latach 30. ubiegłego stulecia. Obok wieży zachowały się liczne budynki kopalniane, których część zagospodarował kompleks gastronomiczno-hotelowy "Sztygarka”.

Najefektowniejszym i najcenniejszym obiektem jest wieża wyciągowa dawnego szybu "Prezydent”, który swą nazwę zawdzięczał ówczesnemu prezydentowi Polski, Ignacemu Mościckiemu. Zbudowano ją w 1933 roku według projektu inżyniera Ryszarda Heilemana z Katowic. Początkowo szyb nazywał się "Święty Jacek”; w 1937 roku całą kopalnię przemianowano na "Prezydent”, a szyb otrzymał nazwę "Prezydent Mościcki”.

Niezwykła jest konstrukcja wieży – zastrzałowa, żelbetowa. Liczy 42 m wysokości i posiada dwa koła linowe o średnicy 5,5 m. Za pomocą dwóch skibów (zbiorników wyciągowych) o pojemności 10 ton każdy, mogła ona wydobywać około 500 ton węgla na godzinę! Obok szybu "Prezydent" zachowała się także m.in. historyczna brama wjazdowa, dawne budynki straży pożarnej, domu sztygarów, kasyna, skraplarni powietrza, łaźni, maszynowni i nadszybia szybu "Erbreich I” (później "Wojciech”) oraz maszynowni szybu "Erbreich II”.

Kilka z tych obiektów zrewitalizowano, tworząc kompleks hotelowo-gastronomiczny "Sztygarka”. Znajdziemy w nim m.in. pensjonat, restaurację i kawiarnię oraz SPA. Kompleks "Sztygarka” kusi także imprezami kulturalnymi.

LOKALIZACJA: ulica Piotra Skargi 34 a-d, 41-500 Chorzów

Dokładny program Industriady 2023 w Chorzowie znajdziecie TUTAJ.


GLIWICE - Radiostacja Gliwice


Gliwicka wieża antenowa została zbudowana w 1935 r. przez firmę Lorenz. Użyto drewna modrzewiowego. Belki połączono śrubami z mosiądzu - jest ich w konstrukcji 16100. Na szczyt wiodą schody z 365 stopniami. Wieża w czterech miejscach przymocowana została do betonowych fundamentów śrubami o długości 235 cm! W odległości ok. 250 m od wieży stoi budynek stacji nadajnika oraz dwa budynki mieszkalne, zajmowane pierwotnie przez pracowników obsługujących stację.

Obecnie wieża antenowa wraz z trzema budynkami, które razem tworzą zabytkowy kompleks Radiostacji, stanowi własność miasta. Budynek nadajnika od 2005 roku jest oddziałem Muzeum w Gliwicach. Można w nim zobaczyć oryginalne wyposażenie stacji, a także film o prowokacji gliwickiej. Radiostacja Gliwice znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki.

 

Gliwickie Muzeum znajduje się przy wieży radiostacji, która stanowi najwyższą wolno stojącą drewnianą konstrukcję w Europie. Budowę wieży ukończono 86 lat temu. Obiekt wybudowany został z bali z impregnowanego drewna modrzewiowego, łączonego przy pomocy ponad 16 tys. mosiężnych śrub. Co ciekawe, w konstrukcji nie użyto ani jednego stalowego gwoździa.

Radiostacja Gliwice jest wpisana na Listę Pomników Historii.

LOKALIZACJA: ulica Tarnogórska 129, 44-100 Gliwice

Dokładny program Industriady 2023 w Gliwicach znajdziecie TUTAJ.


KATOWICE - Osiedle Nikiszowiec
 


 

Nikiszowiec leży nieco na północ od Giszowca, we wschodniej części Katowic, przy granicy z Mysłowicami. Nazwę swą osiedle zawdzięcza zbudowanemu tutaj na początku XX wieku szybowi kopalnianemu "Nickischschacht” (dziś "Poniatowski”), który zaś otrzymał swoje miano na cześć barona Nickisch von Rosenegk, będącego członkiem rady nadzorczej ówczesnego właściciela tych terenów spółki "Spadkobiercy Jerzego Giesche” (niem. "Georg von Giesche’s Erben”).

Nikiszowiec powstawał w latach 1908-1919, kiedy brakowało już miejsca dla robotników w Giszowcu. Projektantami kolonii byli Emil i Georg Zillmannowie. W przeciwieństwie do luźnej, jednopiętrowej zabudowy Giszowca, w Nikiszowcu zaproponowali trzykondygnacyjne ceglane bloki, tworzące czworoboki z wewnętrznymi dziedzińcami, na których mieszkańcy mieli do dyspozycji chlewiki, komórki i piece do wypieku chleba. W efekcie powstało dziewięć takich budynków, połączonych przewiązkami. Uwagę zwracają – również zaprojektowane przez Zillmannów – urozmaicone detale architektoniczne, zdobiące wszystkie gmachy. Oczywiście, poza mieszkaniami, na osiedlu powstały także m.in. sklepy, szkoły, pralnia i suszarnia.

W 1927 roku ukończono budowę najefektowniejszego budynku, kościoła św. Anny. Centrum osiedla stanowi rynek, przy którym stoi m.in. gmach dawnej gospody z charakterystyczną mozaiką przedstawiającą róże na fasadzie. W zabytkowym budynku przy ul. Rymarskiej 4 ulokował się Dział Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic. Nikiszowiec był tłem filmów znanych reżyserów, np. Kazimierza Kuca, Lecha Majewskiego czy Janusza Kidawy Błońskiego. Osiedle Nikiszowiec znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

LOKALIZACJA: ulica Rymarska 4, 40-425 Katowice

Dokładny program Industriady 2023 w Katowicach znajdziecie TUTAJ.


RUDA ŚLĄSKA - Kolonia Robotnicza Ficinus
 


 

Kolonia Ficinus to historyczne osiedle robotnicze znajdujące się przy ul. Kubiny w Rudzie Śląskiej-Wirku. Osiedle to powstało w 1867 roku dla pracowników kopalni Gottessegen (obecnie kopalnia Pokój). Właścicielami kopalni byli przemysłowcy z rodu Donnersmarcków, którzy byli również fundatorami osiedla. Kolonia składa się z szesnastu domów i stanowi jeden z najstarszych zachowanych zespołów budownictwa patronackiego na Górnym Śląsku. Wszystkie zbudowano z piaskowca, a otwory okienne i drzwiowe ozdobiono ceglanym obramieniem.

Kolonia robotnicza Ficinus swoją nazwę ma na cześć ważnego urzędnika górniczego, który był odpowiedzialny za jej budowę. Budynki Ficinusa w niczym nie przypominają typowych ceglanych śląskich familoków. Niezwykłość kolonii polega na użyciu jako budulca naturalnego piaskowca, pozyskiwanego z okolicznych kamieniołomów. W każdym budynku znajdowały się cztery mieszkania, a w nich: przedsionek, kuchnia i mały pokój. Ficinus miał charakter kolonii wiejsko-przemysłowej. Mieszkali w niej „górniko-rolnicy”, którzy na co dzień fedrowali węgiel, a w wolnym czasie uprawiali pola, znajdujące się za budynkami mieszkalnymi. Na zachodnim krańcu osiedla zachował się tzw. "dom uchodźców”, zbudowany na początku lat 20-tych XX w., dla emigrujących z niemieckiej części powstańców śląskich.

LOKALIZACJA: ulica Kubiny, 41-710 Ruda Śląska

Dokładny program Industriady 2023 w Rudzie Śląskiej znajdziecie TUTAJ.


ŚWIĘTOCHŁOWICE - Wieże KWK Polska
 


 

K.W.K. Polska (pierwotna nazwa "Deutschlandgrube") - znajdowała się w Świętochłowicach, obecnie po kopalni zostały już tylko dwie wieże szybowe I i II. Do 1922 kopalnia nosiła nazwę "Deutschland" (na cześć zjednoczenia Niemiec). Od 1922 do 1937 nazywała się "Niemcy". 3 maja 1937 roku nadano nazwę "Polska". Po II wojnie światowej kopalnia należała do Chorzowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. 1 stycznia 1972 roku została połączona z kopalnią "Prezydent" w Chorzowie pod nazwą "Polska". W 1979 roku wydobycie roczne kopalni wynosiło 2 037 838 ton. Oficjalnie przestała istnieć w 1995.

W latach 1884 – 1887 zbudowano dwa budynki nadszybia z wieżami szybowymi I i II, które miały obsługiwać nowo otwarte poziomy 180 m i 225 m. Szyby te zostały wyposażone w nowoczesne jak na owe czasy maszyny wyciągowe.

  • Wieża wyciągowa szybu I jest czterokondygnacyjną wieżą na rzucie kwadratu, o konstrukcji stalowej. Ostatnia kondygnacja jest nadwieszona i w niej mieściła się maszyna wyciągowa.
  • Wieża wyciągowa szybu II jest wieża o konstrukcji stalowej, typ kozłowy. Wspierają ją cztery podpory ustawione pod kątem. Tego typu konstrukcja jest bardzo rzadko spotykana na naszym terenie.

Kompleks produkcyjny szybów I i II wraz z maszynami, warsztatami i halą przetwornic uznany został za budynki i budowle unikalne, nie tylko na skalę kraju, ale całej Europy. Niestety zaniedbania podmiotów odpowiedzialnych za ich stan spowodowały, że do dzisiaj pozostały tylko dwie Wieże KWK Polska.

LOKALIZACJA: ulica Wojska Polskiego 16, 41-600 Świętochłowice

Dokładny program Industriady 2023 w Świętochłowicach znajdziecie TUTAJ.


TARNOWSKIE GÓRY - Sztolnia Czarnego Pstrąga
 


 

Sztolnia Czarnego Pstrąga to unikatowy, 600-metrowy fragment XIX wiecznej sztolni Fryderyk odwadniającej podziemia tarnogórskie, który pokonuje się łodziami. Sztolnia położona jest na terenie Parku Repeckiego.

Sztolnia swą nazwę wzięła od pływających w niej pstrągów, które przy ciemnym świetle wyglądają na czarne. Sztolnia Czarnego Pstrąga stanowi 600 metrowy odcinek pomiędzy dwoma szybami: "Ewa” oraz "Sylwester”.

  • Szyb "Ewa”, o głębokości 20 metrów, zgłębiony został 184 lata temu. Jego nadszybie, wybudowane w charakterze rotundy, jest zachowaną formą stylową dla tego typu obiektów górniczych.
  • Szyb "Sylwester”, analogiczny do szybu "Ewa”, wybudowany został 2 lata później, a jego głębokość wynosi 30 metrów.

Zwiedzanie sztolni "Czarnego Pstrąga” odbywa się za pomocą łodzi, których przystań znajduje się w podszybiu szybu "Ewa”. Podczas zwiedzania chodnika oglądać można ociosy skał, na których widoczne są pionowe rowki, czyli ślady otworów strzałowych. W Sztolni spotkać można również nietoperze, które w ostatnim czasie urządziły sobie w niej swoją sypialnię.

Sztolnia Czarnego Pstrąga wpisana jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, listę Pomników Historii.

LOKALIZACJA: ulica Repecka, 42-600 Tarnowskie Góry

Dokładny program Industriady 2023 w Tarnowskich Górach znajdziecie TUTAJ.


ŁAZISKA GÓRNE - Muzeum Energetyki
 


Muzeum Energetyki w Łaziskach Górnych zostało założone przez entuzjastów tej dziedziny przemysłu, w 2003 roku. Ekspozycję, liczącą kilka tysięcy eksponatów, urządzono w Elektrowni Łaziska, w gmachu dawnej rozdzielni z 1928 roku. Zwiedzający może podziwiać bogatą kolekcję liczników energetycznych, maszyn i urządzeń, dokumentów i fotografii, a nawet zobaczyć jak świeci oryginalna żarówka, wynaleziona przez Thomasa Edisona.

Początki Elektrowni Łaziska sięgają roku 1917, kiedy książę pszczyński rozpoczął w Łaziskach budowę fabryki karbidu oraz, związanej z nią, elektrowni. Już w następnym roku działalność podjęła firma o nazwie: Kraft- und Schmelzwerke "Prinzengrube" Aktiengesellschaft (Elektrownia i Karbidownia Kopalni "Książątko" SA). W latach 20. ubiegłego wieku zakład się rozbudowuje oraz zmienia nazwę na Zakłady "Elektro", których właścicielem staje się Towarzystwo Akcyjne "Elektra" z Zurychu. Począwszy od roku 1927, do 1953 łaziska elektrownia jest największą w kraju. Po II wojnie światowej zakład ulega podziałowi na elektrownię i Hutę "Łaziska". Obecnie elektrownia jest 3 pod względem mocy na Śląsku.

Muzeum Energetyki otwarto w roku 2003, w budynku dawnej rozdzielni elektrycznej 60 kV z 1928 roku. Jego organizatorem było Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Energetyki. Do dziś udało się tutaj zgromadzić około 6 tysięcy eksponatów. Do najcenniejszych z nich zalicza się stuletnia angielska żarówka, żarówka o mocy 4200 W z latarni morskiej w Świnoujściu, silnik spalinowy "Deutz" na biogaz z 1938 roku czy turbogenerator firmy Alsthom-AEG z roku 1941. Imponująco prezentuje się kolekcja liczników energetycznych. Ciekawostką jest kombinezon ochronny, który wytrzymuje uderzenie nawet kilkuset tysięcy V. Od 2010 roku w muzeum działa "Iskrowisko", czyli sala doświadczalna, w której zobaczymy wyładowania elektryczne rzędu 1000000 V! 6 stycznia każdego roku odbywa się "Święto Światła" z krzesaniem ognia, zapalaniem oryginalnej żarówki Edisona oraz prezentacją najnowszych technologii świetlnych. 

LOKALIZACJA: ulica Wyzwolenia 30, 43-170 Łaziska Górne

Dokładny program Industriady 2023 w Łaziskach Górnych znajdziecie TUTAJ.


RYBNIK - Zabytkowa Kopalnia Ignacy
 


Królewskiego Urzędu Górniczo-Hutniczego. Ustanowił go minister Śląska i Prus Południowych - Karol Jerzy von Hoym. Wkrótce poszukiwania przyniosły rezultat i w roku 1792 między Biertułtowami a Niewiadomiem uruchomiono pionierską, rządową kopalnię węgla kamiennego, której nadano nazwę "Hoym".

W pierwszych dziesięcioleciach kopalnia eksploatowała płytkie pokłady węgla. W latach 30. XIX wieku połączyła się z sąsiednimi kopalniami "Sylwester" i "Biertułtowy", przechodząc w międzyczasie z rąk państwowych w gwareckie. Później w skład tego kombinatu weszły jeszcze kolejne kopalnie: "Laura" i "Carolus". Wtedy przejął je górnośląski magnat przemysłowy, książę Hugo von Hohenlohe-Oeringen. W 1922 roku Rybnik znalazł się w granicach państwa polskiego. Dlatego też, w 1936, nazwę kopalni zmieniono na "Ignacy" - na cześć prezydenta Ignacego Mościckiego. Podczas II wojny światowej kopalnia funkcjonowała w ramach koncernu Hermann Goering Werke. Po wojnie zakład upaństwowiono. W latach 60. tworzył jeden organizm gospodarczy z kopalnią "Rydułtowy". Wydobycie węgla zakończono w latach 90. Od tej pory pełni funkcję szybów wentylacyjnych dla innych kopalń. Na szczęście dzięki zaangażowaniu pasjonatów zakład uchroniono przed unicestwieniem.

Dziś Zabytkowa Kopalnia Ignacy to Industrialne Centrum Kultury, które umiejętnie łączy funkcje muzealne i atrakcyjne wydarzenia artystyczne i kulturalne. Dzięki opiece Miasta Rybnik oraz środkom europejskim pochodzącym z Regionalnego Porgamu Operacyjnego Województwa Śląskiego Kopalnia Ignacy ponownie budzi się do życia. Gruntowną rewitalizację przeszła stolarnia zaadaptowana na cele muzealne i maszynownia szybu "Głowacki", gdzie zwiedzający podziwiać mogą unikatową parową maszynę wyciągową z 1900 roku.

Turyści mogą zobaczyć stalowe wieże wyciągowe, budynki lampowni, stacji transformatorowej, łaźni, maskowni i kompresorowni. Największą atrakcją są dwie olbrzymie, parowe maszyny wyciągowe - z 1900 roku, o mocy 520 KM, i z 1920, o mocy 1600 koni. 43-metrową wieżę ciśnień przebudowano na wieżę widokową. Widok z niej jest naprawdę rozległy.

LOKALIZACJA: ulica Mościckiego 3, 44-273 Rybnik

Dokładny program Industriady 2023 w Rybniku znajdziecie TUTAJ.


SIEMIANOWICE ŚLĄSKIE - Park Tradycji
 


Park Tradycji powstał w budynku dawnej maszynowni zlikwidowanej kopalni "Michał" w Siemianowicach Śląskich, której historia sięga połowy XIX wieku.

Park Tradycji posiada obecnie cztery kondygnacje na których znajdują się między innymi: nowoczesna sala widowiskowo-konferencyjna na 160 osób oraz parowa maszyna wyciągowa z 1905 roku, makieta pieca hutniczego i jedna z największych w Polsce kolekcji lamp górniczych, a także eksponaty związane ze śląskim przemysłem. W podziemiach zaaranżowany został chodnik górniczy, gdzie przy pomocy rozwiązań multimedialnych można poczuć klimat dawnej kopalni. Krajobraz dopełnia 56-metrowa wieża wyciągowa szybu "Krystyn".

Na terenie obiektu działa karczma z tradycyjną kuchnią śląską.

LOKALIZACJA: ulica Orzeszkowej 12, 41-100 Siemianowice Śląskie

Dokładny program Industriady 2023 w Siemianowicach Śląskich znajdziecie TUTAJ.