Obszar Warowny Śląsk

Obszar Warowny Śląsk to pozostałości fortyfikacji ciągnących się od miejscowości Przeczyce na północy po Gostyń na południu. Powstała w latach 30. XX wieku linia umocnień miała chronić polski Śląsk przed agresją ze strony III Rzeszy. Pozostałości tych umocnień są dziś unikatem w skali kraju i jedną z atrakcji regionu.

Ten ciąg schronów bojowych (w sumie ok. 180 obiektów), zbudowano w latach 1933-39 dla obrony przed potencjalną agresją Niemiec z niemieckiej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Bytomia, Zabrza, Gliwic). Ciągnie się on na długości ok. 60 km, między Tąpkowicami i Niezdarą na północy a Mikołowem na południu, a tworzy go 10 punktów oporu, uzupełnionych 17 samodzielnymi schronami bojowymi pierwszej linii, 6 schronami drugiej linii (Kochłowice – Zgoda – Lipiny – Łagiewniki) oraz punkt dowodzenia u podnóża Wzgórza Wyzwolenia w Chorzowie. Schronom bojowym towarzyszyły zapory przeciwpancerne i przeciwpiechotne oraz zalewy na rzekach: Brynicy, Kłodnicy, Gostynce i Pszczynce.

W sumie postało około 180 budowli, z czego 42 schrony wpisano do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego decyzjami Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach (stan na 8 czerwca 2024). Obszar Warowny Śląsk to osiem tzw. punktów oporu: "Bobrowniki", "Kamień", "Dąbrówka", "Łagiewniki", "Godula", "Nowa Wieś", "Szyb Artura", "Kochłowice", fortyfikacje w budowie w czterech pododcinkach: "Przeczyce" "Niezdara", "Śmiłowice", "Łaziska", "Wyry" oraz sześć pozycji polowych m.in. pozycja polowa nad rzeką Brynicą, Gostynką i Jamną, nad zalewem Kozłowa Góra oraz w lesie Panewniki.

Schrony bojowe budowane były w kilku typach wytrzymałości, a ich wyposażeniem – oprócz pancernych kopuł obserwacyjnych i strzeleckich – były ciężkie karabiny maszynowe, armaty forteczne, działka przeciwpancerne, moździerze. Otoczenie schronów zasłane było drutami kolczastymi, a przedpola – zaporami przeciwczołgowymi i polami minowymi.

Wśród najciekawszych warto wymienić:

schron dowodzenia przy ul. Parkowej 20 w Chorzowie,
punkt oporu „Radoszowy” – rejon ul. Oświęcimskiej i ul. Kalinowej w Rudzie Śląskiej,
„Wzgórze 319” – rejon ul. Cynkowej i al. Rodziny Gürtlerów w Rudzie Śląskiej,
schron bojowy „Godula” w rejonie ul. Lotniczej i ul. Przebiśniegów w Świętochłowicach,
schron bojowy, będący elementem Pododcinka „Śmiłowice” przy ul. Gliwickiej w Mikołowie,
zespół fortyfikacji Grupa Bojowa „Wymysłów” czy „Sowiniec”, zlokalizowany na Gostyń, przy ul. Tęczowej w gminie Wyry.

Ten ostatni znajduje się niedaleko miejsce Bitwy Wyrskiej uchodzącej za jedną z największych batalii wojny obronnej 1939 roku na Śląsku. Obecnie stoi w tym miejscu Pomnik Pamięci Żołnierzy Września 1939 roku. W tym miejscu co roku odbywa się jedna z największych imprez plenerowych w naszym regonie, jaką jest "Bitwa Wyrska", z udziałem dziesiątek grup rekonstrukcyjnych. Dodatkowo co roku pod pomnikiem Pamięci Żołnierzy Września 1939 roku odbywają się uroczystości upamiętniające tamte wydarzenia. Tegoroczne zaplanowane zostały na 2 września, a rozpocznie je o godzinie 16.00 msza polowa. Przy tej okazji będzie można zwiedzić schron "Sowiniec". Zarówno tym obiektem, jak i innym wchodzącymi w skład Obszaru Warownego „Śląsk” zajmuje się Stowarzyszenie Na Rzecz Zabytków Fortyfikacji "Pro Fortalicium" z siedzibą w Bytomiu.

Stowarzyszenie Na Rzecz Zabytków Fortyfikacji "Pro Fortalicium"

Główną działalnością "Pro Fortalicium" jest ratowanie zabytkowych obiektów fortecznych oraz tworzenie w remontowanych schronach izb muzealnych. Takie znajdują się m.in. w Dobieszowicach, Będzinie, Wyrach-Gostyni, Świętochłowicach, Rybniku, Chorzowie, Piekarach Śląskich, Obiekty udostępnione do zwiedzania to schrony bojowe w Dobieszowicach przy ul. Katowickiej 168 w Chorzowie „Sowiniec” w Gostyni (gmina Wyry), w Bobrownikach – Namiarkach czy w Piekarach Śląskich przy ul. Jana Długosza 84. Pełna lista oraz mapka dostępna na stronie Stowarzyszenia.