Zgodnie z obowiązującymi przepisami domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż jego matki. Domniemanie to może być jednak obalone uznaniem ojcostwa przez innego mężczyznę. Czy uznanie takie może nastąpić jeszcze przed porodem? Patronem merytorycznym artykułu jest JCZ Kancelaria Radców Prawnych Bydgoszcz.
Uznanie ojcostwa
Uznanie ojcostwa jest formą powstania więzi prawnej pomiędzy dzieckiem a określonym mężczyzną. W praktyce wymaga od przyszłego ojca złożenia oświadczenia woli o odpowiedniej treści. Uznanie dziecka ma charakter deklaratoryjny i działa wstecz, co wynika z deklaratoryjnego charakteru uznania. Skutki uznania rozciągają się jedynie na stosunki rodzinnoprawne między uznanym, a uznającym.
Art. 73 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka. Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi.
Uznanie ojcostwa przed porodem
Uznanie ojcostwa może nastąpić co do zasady po urodzeniu się dziecka, ustawodawca dopuszcza jednak możliwość złożenia stosownego oświadczenia przed porodem. Ma to szczególnie istotne znaczenie, gdy ojciec dziecka nie jest mężem jego matki. Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską od chwili urodzenia aż do osiągnięcia pełnoletności, co oznacza, że to rodzice decydują o jego losie. W przypadku, gdy rzeczywisty ojciec dziecka nie posiada takiej władzy (bo np. nie został wskazany przez matkę dziecka jako ojciec) może to rodzić problemy natury praktycznej. Teoretycznie jeśli matka będzie musiała zostać w szpitalu lub ze względu na stan zdrowia nie będzie z nią kontaktu, ojciec dziecka nie będzie mógł się nim zająć, jeśli formalnie nie wykaże przysługujących mu praw rodzicielskich. W tym przypadku uznanie ojcostwa jeszcze przed porodem jest bardzo ważne.
Uznanie ojcostwa przed porodem w praktyce jest określane jako uznanie dziecka nienarodzonego. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej procedury administracyjnej mężczyzna uzyskuje w ten sposób pełnię praw rodzicielskich do dziecka – w chwili porodu będzie on już jego pełnoprawnym ojcem, nawet jeśli nie jest z nim biologicznie spokrewniony. Jeśli matka dziecka nie będzie mogła się nim zajmować, ojciec, który uznał dziecko będzie w stanie to zrobić – w świetle prawa nikt nie będzie mógł pozbawić go uprawnień rodzicielskich (będzie mógł np. samodzielnie odebrać dziecko ze szpitala i zawieźć je do domu).
Uznanie ojcostwa przed urodzeniem się dziecka jest także istotne w przypadku konieczności leczenia dziecka i wyrażenia zgody na konkretne działania medyczne. Mężczyzna, który uzna dziecko i posiądzie pełnię praw rodzicielskich będzie mógł w stanie decydować o losie swojego potomka – może wyrazić zgodę na jego leczenie lub odmówić podejmowania zabiegów medycznych przez lekarzy.
Jak uznać dziecko przed porodem?
Uznanie ojcostwa wiąże się z koniecznością załatwienia kilku ważnych formalności administracyjnych. Mężczyzna musi złożyć oświadczenie woli przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego – potrzebne jest także potwierdzenie matki dziecka (jednoczesne albo nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia stosownego oświadczenia przez mężczyznę). Jeśli matka dziecka nie potwierdzi ojcostwa danej osoby, samo oświadczenie mężczyzny będzie nieskuteczne (uznanie ojcostwa nie nastąpi).
Pamiętajmy, że do uznania dziecka poczętego matka dziecka musi przedstawić ważne zaświadczenie lekarskie o ciąży. Uznanie może nastąpić nawet już na samym początku trwania ciąży, a także kilka dni przed samym porodem. Osoba, która ukończyła lat 16 a nie ukończyła lat 18 oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa może złożyć tylko przed sądem opiekuńczym. Uznanie wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 22 zł za każdy odpis skrócony aktu urodzenia dziecka.
Oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa dokumentuje się w formie protokołu, który podpisują rodzice dziecka i kierownik urzędu stanu cywilnego. Protokół uznania ojcostwa zawiera:
-
nazwiska, imiona oraz nazwiska rodowe, daty i miejsca urodzenia matki dziecka oraz mężczyzny uznającego ojcostwo, numery PESEL tych osób, jeżeli zostały nadane, wraz z oznaczeniem dokumentów tożsamości,
-
nazwisko, imię (imiona), płeć, datę i miejsce urodzenia dziecka, jeżeli uznanie ojcostwa następuje po sporządzeniu aktu urodzenia, oraz numer PESEL dziecka, jeżeli został nadany,
-
datę i miejsce urodzenia oraz płeć dziecka, jeżeli uznanie ojcostwa następuje przed sporządzeniem aktu urodzenia, a po urodzeniu dziecka,
-
datę śmierci dziecka oraz informację o dacie powzięcia przez mężczyznę uznającego ojcostwo wiadomości o śmierci dziecka, jeżeli uznanie ojcostwa następuje po śmierci dziecka,
-
informację, że oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa zostało przyjęte przed urodzeniem dziecka,
-
oświadczenie mężczyzny uznającego ojcostwo, że nie ma wiedzy o uznaniu ojcostwa lub odmowie uznania ojcostwa oraz o toczącej się sprawie o ustalenie ojcostwa oraz oświadczenie matki dziecka, że nie doszło do uznania ojcostwa lub odmowy uznania ojcostwa oraz, że nie toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa,
-
informację o dopuszczalności uznania ojcostwa oraz o braku wątpliwości co do pochodzenia dziecka,
-
informację o wyjaśnieniu osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisów regulujących obowiązki i prawa wynikające z uznania ojcostwa, przepisów o nazwisku dziecka oraz różnicy między uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka,
-
informację o złożeniu przez mężczyznę uznającego ojcostwo oświadczenia, że dziecko pochodzi od niego oraz datę złożenia tego oświadczenia,
-
informację o złożeniu przez matkę dziecka oświadczenia, że mężczyzna, który złożył oświadczenie, jest ojcem dziecka, oraz datę złożenia oświadczenia przez matkę dziecka,
-
informację o złożeniu przez rodziców dziecka zgodnych oświadczeń o nazwisku dziecka lub informację o braku zgodnych oświadczeń,
-
informację, że dziecko, które ukończyło 13 lat, wyraziło zgodę na zmianę nazwiska, oraz jego podpis lub informację, że nie wyraziło zgody na zmianę nazwiska,
-
oznaczenie aktu urodzenia i urzędu stanu cywilnego, w którym został sporządzony ten akt, lub oznaczenie aktu zgonu dziecka oraz urzędu stanu cywilnego, w którym został sporządzony ten akt, jeżeli są znane,
-
nazwisko i imię biegłego lub tłumacza, jeżeli brał udział w czynności,
-
adres do korespondencji rodziców dziecka,
-
nazwisko i imię kierownika urzędu stanu cywilnego albo konsula przyjmującego oświadczenie.
Jeżeli zainteresował Państwa opisany wyżej temat, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią (tel.: +48 52 3708005 lub e-mail: biuro@jczkancelaria.pl) - kancelaria reprezentuje klientów na terenie całej Polski.
JCZ Kancelaria Radców Prawnych Bydgoszcz
ul. Jagiellońska 69/1
85-027 Bydgoszcz
tel. +48 52 3708005