Tabernakulum stanowi wyjątkowe miejsce w każdej świątyni. Przechowywany jest w nim Najświętszy Sakrament, dlatego jest ono przestrzenią sakramentalnej obecności Jezusa Chrystusa. Co istotne, tabernakulum jest zamykane na klucz strzeżony przez kapłana. W tym artykule przedstawiamy wszystko, co warto wiedzieć o tabernakulum!
Tabernakulum – krótko o ewolucji jego wyglądu
Wraz z biegiem czasu wygląd tabernakulum nieustannie ewoluował. Chociaż początkowo było ono wykonywane z drewna lub kamienia, na przestrzeni kolejnych wieków wprowadzono bardziej restrykcyjne normy dotyczące produkcji tabernakulum. Wtedy też nakazano, aby jego wnętrze wykładać przy pomocy topolowego drewna, a także zalecono, żeby zabezpieczać drzwiczki poprzez specjalny zamek bądź sztab. Takie działanie miało pozwolić na ochronę przed świętokradztwem. Co ciekawe, tabernakulum w znanej nam obecnie formie wierni mogli zobaczyć dopiero w XI wieku. Wtedy też wykorzystywano estetyczne zdobienia oraz złocenia.
Umiejscowienie tabernakulum uległo zmianie natomiast po II Soborze Watykańskim. Rozdzielono wtedy miejsce przechowywania i sprawowania Eucharystii. Obecnie znajduje się ono na bocznych ołtarzach oraz w bocznej kaplicy – decyzję o takim umiejscowieniu tabernakulum argumentowano umożliwieniem pełniejszego oddania się rozmowie z Bogiem, sprzyjaniu wyciszeniu.
Tabernakulum – jak wygląda obecnie?
Obecnie tabernakulum zazwyczaj produkowane jest z mosiądzu lub brązu – wynika to z konieczności wykorzystania materiału trwałego i niepalnego. To bogato zdobiona szafka bądź skrzynka o niewielkich rozmiarach, posiadająca dodatkowe zabezpieczenie. Tabernakulum gwarantuje bezpieczeństwo przechowywanemu w nim Najświętszemu Sakramentowi. Co więcej, przy tabernakulum można zauważyć tak zwaną wieczną lampkę, wykorzystywaną od XII wieku, informującą wiernych o miejscu przechowywania Hostii. Przypomina ona również o obecności Boga i jego opieką nad ludzkością.
Tabernakulum powinno być wykonane z należytą starannością – podczas jego produkcji należy zwracać uwagę na wszelkie detale. Tabernakula stworzone ręcznie przez mistrzów obróbki rzemieślniczej i metalu, wyprodukowane w całości w Hiszpanii oraz we Włoszech, dostępne są tutaj: https://www.holyart.pl/akcesoria-liturgiczne/wyposazenie-sakralne/tabernakula.
Tabernakulum i ukryta w nim symbolika
Warto pamiętać, że tabernakulum posiada bogatą symbolikę. Jego nazwa wywodzi się od łacińskiego tabernaculum, co może oznaczać chatę, baldachim, świątynię, mieszkanie bądź namiot. To odniesienie do słów zawartych w prologu Ewangelii według Jana: „A Słowo stało się Ciałem i zamieszkało między nami”. Słowo „zamieszkało” może zostać dosłownie przetłumaczone na „rozbiło namiot”.
Wszystkie wymienione powyżej znaczenia oznaczają miejsce, które oferuje schronienie. Dzięki temu można stwierdzić, że stanowią one nawiązanie do starotestamentalnego Namiotu Spotkania, w którym przechowywana była Arka Przymierza. Do wspomnianego namiotu wchodzili wierni pragnący doświadczyć spotkania z Bogiem. Co interesujące, pomimo upływu lat, nazewnictwo to nie ulegało zmianie, nieustannie kryjąc w sobie wyjątkową symbolikę.
Tabernakulum – czy chrześcijanie od zawsze go używali?
Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że chociaż życie wiernych wyznających religię katolicką od zawsze było skupione wokół Eucharystii, tabernakulum nie było wykorzystywane od początków chrześcijaństwa. W jego pierwszych latach Eucharystię sprawowano w domach prywatnych – nie ulegało to zmianie nawet po wybudowaniu pierwszych kościołów! Wtedy po niedzielnej mszy wierni zabierali Najświętszy Sakrament ze sobą, aby spożyć go w domowym zaciszu. Należy jednakże zaznaczyć, iż przechowywali go z należytym szacunkiem, umieszczają go w szkatułach czy puszkach. Zazwyczaj chowano go w sypialni – miejscu prywatnym, niedostępnym dla gości.
Dopiero na przestrzeni kolejnych wieków, kiedy zaczęto budować coraz więcej kościołów, a przy tym większa ilość osób zaczęła przyjmować chrześcijańską wiarę, powoli odchodzono od zwyczaju przechowywania Najświętszego Sakramentu w domach wiernych. Od IV wieku coraz częściej zaczęto przechowywać Hostię w kościołach – przy prezbiterium, w specjalnych rotundach przykrytych kopułą. Co ciekawe, często zawieszano nad nim baldachim, nazywany w tamtym okresie „tabernaculum”, czyli z języka łacińskiego „namiotem”.