Osoba, która została wezwana do sądu lub prokuratury, ma obowiązek stawić się na wezwanie i złożyć zeznania. Bardzo często można spotkać się z pytaniem, czy jako świadek mam obowiązek stawić się na wezwanie? Dodatkowo pojawiają się wątpliwości dotyczące usprawiedliwienia nieobecności, jak również odpowiedzialności za brak stawiennictwa. Poniżej odpowiedzi przygotowane przez adwokat dr Aleksandrę Rychlewską-Hotel z Krakowa.
Postępowanie cywilne a przesłuchanie świadka
Zgodnie z art. 261 k.p.c. nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Zgoda danej osoby na bycie świadkiem nie ma zatem żadnego znaczenia. Jeżeli dowód z przesłuchania danej osoby zostanie dopuszczony przez sąd, ma ona obowiązek stawić się w sądzie i złożyć zeznania. Brak wykonania tego obowiązku będzie wiązał się z nałożeniem grzywny, której maksymalna granica to 3.000,00 zł. Co istotne, sąd ma obowiązek wymierzyć grzywnę – jest to decyzja związana przepisani Kodeksu postępowania cywilnego. Po takim nieusprawiedliwionym stawiennictwie świadek zostanie wezwany ponownie, a gdy po raz kolejny nie pojawi się w sadzie, sąd wymierzy mu kolejną grzywną oraz będzie mógł zarządzić przymusowe doprowadzenie przez Policję. Będzie to oznaczało, że świadek zostanie zatrzymany dzień wcześniej i przywieziony w asyście Policji na rozprawę.
Jeżeli doszło do sytuacji, w której sąd skazał świadka na grzywnę, ma on możliwość usprawiedliwienia swojego niestawiennictwa w terminie tygodniowym. Istnieje również możliwość usprawiedliwienia nieobecności na kolejnym posiedzeniu, na które się już stawił. Jeżeli nieobecność zostanie uznana za usprawiedliwioną, wówczas sąd zwolni świadka od obowiązku zapłaty grzywny, jak i nie będzie stosował przymusowego doprowadzenia.
Postępowanie karne a przesłuchanie świadka
Również w postępowaniu karnym osoba wezwana jako świadek ma obowiązek stawić się w sądzie lub w prokuraturze i złożyć zeznania. W przypadku postępowania przygotowawczego należy również pamiętać, że prawo do wezwania świadka przysługuje Policji lub innym organom ścigania, np. Centralnemu Biuru Antykorupcyjnym.
Jeżeli świadek bez usprawiedliwienia nie stawi się na czynność, na którą został wezwany, lub jeżeli oddali się bez zezwolenia z miejsca, gdzie dana czynność jest wykonywana, wówczas będzie musiał się liczyć z grzywną w wysokości do 3.000,00 zł. Dodatkowymi konsekwencjami mogą być zatrzymanie oraz doprowadzenie do miejsca czynności pod przymusem. Postępowanie karne tym też różni się od postępowania cywilnego, że aby przymusowo doprowadzić świadka na daną czynność, nie jest konieczne wcześniejsze nałożenie grzywny. Świadka można zatrzymać już po pierwszej nieusprawiedliwionej nieobecności. Sama grzywna może jednak zostać uchylona, jeżeli świadek ostatecznie usprawiedliwi brak stawiennictwa.
Kiedy niestawiennictwo świadka będzie usprawiedliwione?
Jeżeli wiemy, że nie będzie mogli stawić się w sądzie lub w prokuraturze na przesłuchanie, należy zawczasu wysłać stosowne pismo, w którym wyjaśnimy przyczyny naszej nieobecności. Zawsze warto dołączyć odpowiednie dowody, uwiarygadniające kolizję terminu. Jeżeli jest to zaplanowana wizyta u lekarza, dowodem może być potwierdzenie rejestracji. W przypadku podróży prywatnej mogą być to natomiast bilety na określoną datę.
Odnośnie niestawiennictwa z powodu choroby wskazać należy, że nieobecność powinna być udowodniona zaświadczeniem wydanym przez lekarza sądowego. Na szczęście praktyka jest dosyć liberalna w tym zakresie i zazwyczaj organy postępowania poprzestają na zaświadczeniu wydanym przez jakiegokolwiek lekarza, o ile nie budzi ono żadnych wątpliwości.
Czy świadek może być przesłuchany w swoim domu?
Zdarzają się również sytuacje, kiedy przesłuchanie świadka w sądzie byłoby bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Głównie mowa tu o ciężkiej chorobie lub kalectwie. Kodeksowe sformułowanie „niedających się pokonać przeszkód” nie jest przy tym ograniczone jedynie do tych dwóch sytuacji. Także inne przypadki, odpowiednio uzasadnione, będą zasługiwały na uwzględnienie. Jeżeli takie przeszkody zaistnieją, wówczas pojawi się możliwość przesłuchania świadka w jego własnym domu lub mieszkaniu. Jest to ukłon w stronę osób, których zeznania są istotne, a które nie mogą pojawić się w budynku sądu. Decydując się na przesłuchanie świadka w jego miejscu zamieszkania, sędzia wraz z protokolantem przyjeżdżają do świadka i odbierają zeznania. W trakcie tej czynności mogą być obecne strony i pełnomocnicy.
Adwokat Kraków Sprawy Karne
dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
ul. Rynek Dębnicki 6/3a
30-319 Kraków
tel. 12 3072126
https://www.karh.pl/