Poród to moment, który wymaga od kobiety siły fizycznej, ale również umiejętności komunikacyjnych i znajomości swoich praw. Metaanaliza przeprowadzona przez Hodnett i współpracowników (Cochrane Database, 2013) wykazała, że ciągłe wsparcie emocjonalne i dobra relacja z personelem medycznym mogą poprawić przebieg porodu oraz zmniejszyć ryzyko niepotrzebnych interwencji. Doświadczenia wielu kobiet oraz raporty organizacji takich jak Fundacja Rodzić po Ludzku pokazują, że asertywność i świadomość własnych praw przekładają się na bardziej pozytywne wspomnienia z tego wyjątkowego wydarzenia.
Dlaczego dobra komunikacja z personelem medycznym ma znaczenie?
Komunikacja podczas porodu nie jest jedynie kwestią komfortu psychicznego, ale ma mierzalny wpływ na przebieg całego procesu. Badania opublikowane w prestiżowej bazie Cochrane (Hodnett et al., 2013) wykazały, że kobiety otrzymujące odpowiednie wsparcie emocjonalne podczas porodu o 25% rzadziej przechodzą cesarskie cięcie oraz o 9% rzadziej potrzebują znieczulenia farmakologicznego. Liczby te jasno pokazują, jak istotna jest pozytywna interakcja z personelem medycznym.
Fizjologiczny mechanizm tego zjawiska opiera się na działaniu hormonów. Stres i lęk powodują wydzielanie kortyzolu, który może hamować naturalną produkcję oksytocyny – hormonu niezbędnego do prawidłowego przebiegu porodu. Dlatego spokojne, rzeczowe rozmowy z personelem medycznym przekładają się bezpośrednio na fizjologię porodu.
Warto również zauważyć, że dobra komunikacja usprawnia koordynację działań całego zespołu medycznego. Położne pracujące w polskich szpitalach podkreślają, że rodząca, która jasno komunikuje swoje potrzeby i obawy, pomaga personelowi lepiej dostosować opiekę do jej indywidualnej sytuacji. Personel medyczny nie zawsze ma możliwość odgadnięcia wszystkich potrzeb pacjentki, dlatego aktywna komunikacja z obu stron buduje atmosferę wzajemnego szacunku i zrozumienia.
Jak rozmawiać, by być zrozumianą i traktowaną z szacunkiem?
Podstawą skutecznej komunikacji podczas porodu jest wcześniejsze przygotowanie. Plan porodu, którego przygotowanie jest prawem każdej kobiety, stanowi doskonały punkt wyjścia do rozmowy z personelem. Dokument pozwala przemyśleć własne preferencje oraz staje się podstawą do merytorycznej dyskusji z położną czy lekarzem. Tego rodzaju przygotowanie często odbywa się w ramach zajęć oferowanych przez profesjonalne szkoły rodzenia np. Szkoła Rodzenia Gliwice. Takie miejsca edukują przyszłych rodziców oraz wspierają ich w budowaniu pewności siebie i umiejętności komunikacyjnych przydatnych podczas porodu.
Podczas porodu warto zadawać konkretne pytania, unikając ogólników. Zamiast pytać: „Czy wszystko jest w porządku?", lepiej zapytać: „Jakie są parametry tętna dziecka?" lub „Dlaczego uważa Pani/Pan, że ta interwencja jest konieczna właśnie teraz?". Takie precyzyjne pytania zwiększają szansę na otrzymanie konkretnych odpowiedzi.
Ważną zasadą skutecznej komunikacji jest stosowanie komunikatów „ja", które nie mają charakteru oskarżającego. Zamiast powiedzieć: „Nie pozwala mi Pani odpocząć między skurczami", lepiej wyrazić to słowami: „Potrzebuję chwili odpoczynku między skurczami, aby zebrać siły". Taka forma komunikacji zmniejsza ryzyko konfrontacji i buduje atmosferę współpracy.
Asertywność nie musi oznaczać agresji czy konfrontacji. Praktyczne podejście polega na wyrażaniu swoich potrzeb z jednoczesnym okazaniem zrozumienia dla pracy personelu. Zdanie: „Rozumiem, że macie Państwo określone procedury, jednak bardzo zależy mi na możliwości poruszania się podczas porodu. Czy możemy znaleźć rozwiązanie, które pogodzi bezpieczeństwo z moimi potrzebami?" – buduje przestrzeń do konstruktywnego dialogu.
Jakie prawa ma rodząca według polskiego prawa?
Polski system prawny zapewnia rodzącym szereg praw, które mają znaczenie dla przebiegu porodu. Zgodnie z art. 9 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 2008 roku, każda kobieta ma prawo do pełnej i zrozumiałej informacji o swoim stanie zdrowia oraz planowanych działaniach medycznych. Oznacza to, że personel medyczny ma obowiązek wyjaśnić cel każdej procedury, jej przebieg oraz potencjalne ryzyko i korzyści – wszystko to w języku zrozumiałym dla pacjentki, bez nadużywania medycznego żargonu.
Szczególnie istotne jest prawo do świadomej zgody na każdą interwencję medyczną. Wbrew powszechnym przekonaniom, dotyczy to również procedur rutynowo wykonywanych podczas porodu naturalnego, takich jak przebicie pęcherza płodowego czy nacięcie krocza. Odmowa zgody powinna zostać uszanowana i odnotowana w dokumentacji medycznej. Wyjątek stanowią jedynie sytuacje bezpośredniego zagrożenia życia matki lub dziecka.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2018 roku szczegółowo reguluje prawo do intymności podczas porodu. Gwarantuje ono kobiecie możliwość wyboru pozycji porodowej, ograniczenia liczby osób obecnych na sali porodowej oraz zapewnienia warunków szanujących jej godność i prywatność. Praktycznym wymiarem tego prawa jest możliwość proszenia o zasłonięcie okien, pukanie przed wejściem na salę czy ograniczenie obecności studentów medycyny podczas porodu.
Artykuł 21 ustawy o prawach pacjenta zapewnia natomiast kobiecie prawo do obecności osoby bliskiej podczas porodu. Partner, przyjaciółka, matka czy profesjonalna doula – wybór należy do rodzącej. Szpital może ograniczyć to prawo jedynie w wyjątkowych sytuacjach zagrożenia epidemicznego, co musi zostać jednoznacznie uzasadnione.
Prawo do odmowy procedur medycznych obejmuje również możliwość niewyrażenia zgody na podanie leków przyspieszających poród czy zastosowanie kleszczy lub próżnociągu. Personel medyczny ma obowiązek przedstawić alternatywne rozwiązania oraz konsekwencje odmowy, pozostawiając ostateczną decyzję pacjentce – o ile sytuacja nie zagraża bezpośrednio życiu.
Poród stanowi wyjątkowe doświadczenie w życiu kobiety, które powinno przebiegać z poszanowaniem jej godności, autonomii i praw. Świadomość przysługujących praw oraz umiejętność asertywnego, ale niekonfliktowego komunikowania swoich potrzeb może fundamentalnie wpłynąć na jakość tego doświadczenia. Badania jednoznacznie potwierdzają, że kobiety, które czują się szanowane i wysłuchane podczas porodu, rzadziej doświadczają traumy poporodowej i częściej zachowują pozytywne wspomnienia z narodzin dziecka. Pamiętajmy, że dobre relacje z personelem medycznym to nie luksus, ale podstawowe prawo każdej rodzącej kobiety.
FamilyBoom.pl Szkoła narodzin Agata Gajda-Sitnik
Paulińska 1,
44-100 Gliwice
tel. 733742291